แนะนำหนังสือคู่มือการใช้เครื่องมือการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคม

Exploratory Social Network Analysis with Pajek

Wouter de Nooy, Andrej Mrvar and Vladimir Batagelj

สำหรับวิทยาศาสตร์สังคมแล้วการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคมได้กลายเป็นเครื่องมือเชิงระเบียบวิธีวิจัยที่มีศักยภาพอย่างมากควบคู่ไปกับการวิเคราะห์เชิงสถิติ แนวคิดด้านเครือข่ายได้ถูกนิยาม ทดสอบและประยุกต์ใช้ในการวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์สังคม โดยแนวคิดของเครือข่ายทางสังคมได้พัฒนามาจากศาสตร์ด้านมนุษยวิทยา (Anthropology) และสังคมวิทยา (Sociology) ไปสู่ศาสตร์ด้านการบริหารธุรกิจและประวัติศาสตร์ ฯลฯ (Nooy, Mrvar and Batagelj, 2005) 

หนังสือนี้นับเป็นหนังสือเล่มแรกที่มีเนื้อหาในการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคม มีการรวบรวมเนื้อหาทางด้านทฤษฎี เครื่องมือสำหรับการวิเคราะห์ และซอฟ์ทแวร์สำหรับการวิเคราะห์เครือข่ายอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งได้แนะนำโครงสร้างของแนวคิดและเครื่องมือต่างๆในการวิจัยทางด้านสังคมผนวกกับการมีแบบฝึกหัดที่ช่วยในการฝึกทักษะการวิเคราะห์ มีคำถามท้ายบทสำหรับการทบทวนความเข้าใจ การยกตัวอย่างกรณีศึกษาสำหรับการปฏิบัติการวิเคราะห์เครือข่าย สุดท้ายผู้อ่านจะมีความรู้ ทักษะและเครื่องมือสำหรับการประยุกต์สำหรับการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคมได้

Nooy, Mrvar and Batagelj (2005) ได้มุ่งเน้นการศึกษาแบบจับประเด็นและทดลองปฏิบัติ ผู้อ่านจะมีความเข้าใจในแนวคิดด้านเครือข่ายโดยการประยุกต์ใช้ในการวิเคราะห์เครือข่ายที่เกิดขึ้นจากตัวอย่าง และสำหรับหนังสือเล่มนี้ได้ประยุกต์ใช้ซอฟ์ทแวร์คอมพิวเตอร์สำหรับการวิเคราะห์เครือข่ายและการสื่อนำเสนอการวิเคราะห์ด้วยรูปภาพด้วยโปรแกรม Pajek ที่สามารถใช้ในระบบปฏิบัติการ Windows ตั้งแต่รุ่น 95 ขึ้นไปและตัวอย่างข้อมูลสามารถดาวโหลดได้ที่เวปไซค์ (http://vlado.fmf.uni-lj.si/pub/networks/book/) จะมีทุกคำสั่งที่จำเป็นสำหรับการสร้างผลลัพธ์เชิงรูปภาพและจำนวนสำหรับตัวอย่างในหนังสือที่อธิบายอย่างเป็นขั้นเป็นตอน ซึ่งผู้อ่านจะสามารถอ่านและลองทำตามได้ทันที

อย่างไรก็ตามภาพที่เกิดขึ้นในคอมพิวเตอร์อาจจะไม่เหมือนเสียทีเดียวกับการอธิบายในหนังสือ เนื่องจากอาจจะมีการปรับปรุงซอฟ์ทแวร์ ภาพเกิดขึ้นและอาจจะเกิดความแตกต่างระหว่างการอธิบายในหนังสือกับตัวอย่างบ้าง สำหรับการทำความเข้าใจผู้เขียนแนะนำให้ใช้ซอฟ์ทแวร์ Pajek ที่มีเวอร์ชั่นที่ตรงกับหนังสือซึ่งสามารถดาวโหลดซอฟท์แวร์ได้ที่เวปไซค์ได้ด้วยเช่นกัน  ในขณะที่ได้ใช้หนังสือเล่มนี้ศึกษาอยู่อาจมีการปรับปรุงรุ่นของซอฟท์แวร์ขึ้น ผู้อ่านสามารถดาวโหลดการปรับปรุงซอฟท์แวร์รุ่นล่าสุดได้ที่ http://vlado.fmf.uni-lj.si/pub/networks/pajek/default.htm.

Introduction to Pajek

Pajek เป็นภาษาสโลวาเนียซึ่งแปลว่า แมงมุง ชุดโปรแกรมนี้ได้รับการพัฒนาจากกลุ่มนักวิจัย ได้แก่

Wouter de Nooy, Andrej Mrvar and Vladimir Batagelj ซึ่งเป็นโปรแกรมสำหรับการวิเคราะห์โครงสร้างเครือข่ายทางสังคม โดยมีจุดเด่นได้แก่ความสามารถสำหรับการวิเคราะห์ชุดข้อมูลขนาดใหญ่ และที่สำคัญคือ "Free" ทั้งนี้สำหรับชุดโปรแกรมในการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคมที่นิยมอยู่ในตอนนี้จะมีสองโปรแกรม ได้แก่๊ UCINET (commercial) and Pajek (free) 

นอกจากนี้ยังมีคู่มือสำหรับการใช้โปรแกรม Pajek ควบคู่กับการวิเคราะห์เชิงทฤษฎีเครือข่ายทางสังคมที่เขียนโดยกลุ่มนักวิจัยเหล่านี้ ได้แก่ หนังสือชื่อ "

Exploratory Social Network Analysis with Pajek" 

(Nooy, W.C., Mrvar, A. And Batagelj, V.  2005.  Exploratory Social Network Analysis with Pajek.  Cambridge Press, Cambridge.)

แนวคิดเริ่มต้น

Blog นี้สร้างไว้สำหรับรวบรวมเครื่องมือสำหรับการดำเนินการรวบรวมข้อมูลวิจัย ทั้งนี้ผู้เขียนจะเน้นเครื่องมือที่ค่อนข้างจะเกี่ยวข้องกับการวิจัยเพื่อการวางแผนด้านต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านการวางแผนภาคและเมือง

ในช่วงแรกของเืืนื้อหาที่เริ่มต้นขึ้นจะเน้นไปทางด้านโปรแกรม Pajek ซึ่งเป็นโปรแกรมสำหรับการประมวลผลการวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวกับเครือข่ายทางสังคม (Social Network Analysis) และอาจจะมีโปรแกรมอื่นๆแนะนำเสริมสำหรับการช่วยเรียบเรียงข้อมูล นอกจากนี้เนื้อหาเชิงทฤษฎีสามารถติดตามอ่านได้ใน Blog: www.sna2ur.blogspot.com

โดยแท้จริงแล้วสำหรับโปรแกรมที่ใช้ในการวางแผนและวิเคราะห์ข้อมูลนั้นมีหลากหลายเครื่องมือและแนวทางตามแต่เฉพาะของประเด็นงานวิจัย เช่น

เครื่องมือ Depthmap ใช้สำหรับการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของโครงสร้างเครือข่ายเชิงพื้นที่ ซึ่งสามารถใช้ศึกษาหน่วยวิเคราะห์ได้หลายระดับ ตั้งแต่งานสถาปัตยกรรม ระดับผังชุมชน ระดับผังเมือง

เครื่องมือ GIS ที่มีหลากหลายโปรแกรมสำหรับการวิเคราะห์ด้วยเ่ช่นกัน ซึ่งจะแสดงผลของข้อมูลเชิงพื้นที่เป็นหลัก

หรือชุดโปรแกรม MS office ที่ใช้สำหรับการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ ตลอดจนไปถึง SPSS ชุดโปรแกรมสำหรับการวิเคราะห์เชิงสถิติ ที่มีความมสำคัญสำหรับการดำเนินการและการทดสอบสมมุติฐานงานวิจัย